DonerenNieuwsbrief

Miljoenen werknemers wereldwijd verdienen niet genoeg om zichzelf en hun gezin te onderhouden. In veel landen zijn er geen afspraken over een minimumloon. Of als er een minimumloon is, is het te laag om van te leven. Een leefbaar loon voor arbeiders in de hele toeleveringsketen is essentieel om armoede, ongelijkheid en kinderarbeid te bestrijden.

CNV Internationaal zet zich in voor een leefbaar loon voor iedere werknemer. De afgelopen jaren is de aandacht voor leefbaar loon gegroeid. Steeds meer bedrijven zijn zich gaan realiseren dat het niet hebben van een leefbaar loon een belangrijk mensenrechtenrisico is in hun internationale toeleveringsketens. Een risico dat zij serieus moeten nemen en aanpakken.

Meer weten over CNV Internationaal en leefbaar loon lees onze factsheet >>

Wat is een leefbaar loon

Er bestaan vaak misverstanden over de hoogte van loon en wat een leefbaar loon is. Een leefbaar loon is namelijk niet hetzelfde als het minimumloon dat in een land wordt vastgesteld.

Onder leefbaar loon verstaan we het bedrag dat noodzakelijk is voor een werknemer om in de basisbehoeften te voorzien, voor zichzelf en voor zijn of haar gezin. Je moet ervan kunnen eten bijvoorbeeld, je kinderen naar school sturen en gezondheidszorg kunnen betalen.

Veel werkenden maken te lange dagen en werkweken omdat ze met een ‘gewone’ werkweek financieel niet uitkomen. Het uurloon is te laag en van een leefbaar loon is daarom bij lange na geen sprake. Als ouders te weinig betaald krijgen, ligt bovendien het risico van kinderarbeid op de loer.

Bijvoorbeeld in de suikersector, waar vaak de hele familie meewerkt om in het levensonderhoud te kunnen voorzien.

In de suikersector hebben vooral vrouwen vaak geen vast contract

 

Ook zie je vaak dat vrouwen en mannen geen vaste contracten, of helemaal geen contract krijgen. Daarmee hebben ze geen zekerheid op werk en voelen ze zich niet zeker genoeg om te onderhandelen over een eerlijk loon; ze kunnen zo door een ander vervangen worden. In de meest schrijnende situaties waarbij arbeid schaars is, worden werknemers gedwongen het werk voor lage betaling of uitgestelde betaling te doen.

De afhankelijke positie van de werknemer zorgt ervoor dat de werknemer geen nee kan zeggen tegen het werk. Vooral bij migranten die afhankelijk zijn van woonvoorzieningen van het bedrijf zie je deze vormen van verkapte dwangarbeid veel. Soms gaat het zelfs zover dat het paspoort wordt ingenomen, zodat de werknemer niet weg kan.

Daarnaast is er veelal sprake van ongelijke beloning tussen mannen en vrouwen. Zo krijgen bijvoorbeeld vrouwelijke kledingarbeiders in Cambodja, Sri Lanka en India tussen de 10 en 40 procent minder betaald dan mannen.

Feiten over lonen wereldwijd

8% van de werknemers leeft in extreme armoede 

Het hebben van een baan is geen garantie voor een fatsoenlijk bestaan. Wereldwijd leeft 8% van de werknemers en hun gezinnen in extreme armoede, ondanks een snelle daling van het percentage werkende armen in de afgelopen 25 jaar. Regeringen spelen een belangrijke rol in loonvormingsmechanismen op nationaal en sectoraal niveau.

170 landen stellen minimumlonen vast

Meer dan 170 landen hebben een of meer wettelijk vastgelegde minimumlonen. In veel landen ligt het minimumloon echter vaak onder het bestaansminimum, omdat het niet genoeg is om fatsoenlijk te leven.

Rol van de vakbond

Om op een duurzame manier tot leefbare lonen te komen, benadrukt CNV Internationaal dat het cruciaal is om de werknemers en hun vakbonden vanaf het begin bij dit proces te betrekken.

Voor een duurzaam leefbaar loon - dat wil zeggen, een loon dat ook leefbaar blijft in de toekomst - zijn goede onderhandelingen tussen onafhankelijke en representatieve vakbonden en werkgevers belangrijk.

Sommige bedrijven verwijzen in hun mvo-beleid of gedragscode naar minder veeleisende lokale wetten en gebruiken; deze dienen dan als richtlijn voor het bedrijfsbeleid. Hierdoor kunnen er tussen de landen waarin een bedrijf opereert grote verschillen ontstaan in de toepassing van het beleid.

Bovendien meten lokale overheden soms met twee maten. Ze hebben leefbaar loon erkend als noodzaak, maar creëren ook vrijhandelszones (exportproductiezones) om de economie te stimuleren. Hier hebben internationale bedrijven dus veel speelruimte, maar hebben onafhankelijke vakbonden geen toegang. Daardoor is de controle op leefbaar loon ver te zoeken.

Ook geldt het omschreven beleid en loon in een bedrijf vaak alleen voor vaste werknemers. Dus niet voor flexwerkers en geleende krachten.  Een bedrijf dient in zijn personeelsbeleid op te nemen dat er gelijk loon betaald moet worden voor alle werknemers, ook bij inhuur.

 

Internationale verdragen en richtlijnen

Universele verklaring van de Rechten van de Mens, artikel 23

Volgens artikel 23 van de Universele verklaring van de Rechten van de Mens heeft eenieder het recht op arbeid, op vrije keuze van beroep, op rechtmatige en gunstige arbeidsvoorwaarden en op bescherming tegen werkloosheid:

  • Eenieder, zonder enige achterstelling, heeft recht op gelijk loon voor gelijke arbeid
  • Eenieder die arbeid verricht, heeft recht op een rechtvaardige en gunstige beloning, welke hem en zijn gezin een menswaardig bestaan verzekert, welke zo nodig met andere middelen van sociale bescherming zal worden aangevuld.

OESO Richtlijnen

De OESO-richtlijnen bieden in Nederland handvatten voor bedrijven om met kwesties als ketenverantwoordelijkheid, mensenrechten, kinderarbeid, milieu en corruptie om te gaan. Hiermee vormen ze het uitgangspunt voor het Nederlandse MVO-beleid. CNV Internationaal heeft speciaal aandacht voor Deel I Hoofdstuk 5 (Werkgelegenheid en Arbeidsverhoudingen).

Guiding Principles on business and human rights (UN)

In internationaal verband is afgesproken dat overheden de mensenrechten – en dus arbeidsrechten - moeten beschermen en dat bedrijven ze moeten respecteren.

Verdragen van de International Labour Organisation (ILO)

Over lonen zijn internationale afspraken gemaakt die zijn vastgelegd in diverse verdragen van de tripartite VN-organisatie voor arbeid ILO. Veel landen hebben deze verdragen goedgekeurd. Dit zijn de belangrijkste over lonen:

 

Handige tools voor leefbaar loon