Stemmen uit Bolivia
Aflevering 1
De crisis en de gevolgen voor werknemers
De dagen tussen 20 oktober en 12 november 2019 waren misschien wel de meest intense en moeilijkste in de geschiedenis van Bolivia. De dag van de algemene verkiezingen, 20 oktober, verliep nog zonder incidenten. Tot duidelijk werd dat er onregelmatigheden waren in de telling van de stemmen. Dat leidde tot een periode van conflicten die uitmondde in een regeringswissel.
De belangrijkste opgaven voor de nieuwe regering, geleid door Jeanine Añez, zijn de vrede in het land te doen weerkeren, te zorgen voor waarneming van het bestuur van het land en nieuwe algemene verkiezingen te organiseren.
Een maand na Añez’ machtsovername vroeg CNV Internationaal leiders van belangenverenigingen uit drie sectoren van de Boliviaanse economie naar hun analyse van de situatie en naar de impact van de onrust op ieders sector.
Schade opnemen
Er werd 30 dagen lang gestaakt voor de rust weerkeerde. Dat had onvermijdelijk economische gevolgen. De Nationale Industriekamer sprak van verliezen van meer dan 70 miljoen dollar, zo'n 4% van het bruto binnenlands product van Bolivia.
Vitaliano Mamani, is secretaris organisatie van de Central Obrera Boliviana (COB), de Boliviaanse eenheidsvakcentrale. Mamami is in de nieuwe regering benoemd tot vice-minister van Werkgelegenheid.
Volgens Mamani hebben veel bedrijven maatregelen genomen zodra ze stakingsgolf zagen aankomen. 'Sommige hebben intern overeenkomsten gesloten met afspraken over doorbetaling. Andere hebben hun activiteiten opgeschort ten koste van de vakanties van hun personeel. Weer andere hebben hun werknemers onbetaald verlof gegeven', zegt hij.
Mamani erkent dat iedereen schade heeft. Veel handelsverplichtingen zijn niet nagekomen. Dat heeft gevolgen voor het vermogen van de particuliere sector om aan betalingsverplichtingen te voldoen . Dat treft dus ook de financiën van werknemers.
Sofía Ríos is verpleegkundige, ze werkt al meer dan 30 jaar in een openbaar ziekenhuis in La Paz. Daarnaast is ze ook al 20 jaar leider en vertegenwoordiger van organisaties en netwerken van vrouwelijke werknemers.
Ríos' stem breekt wanneer ze terugkijkt op wat er in de afgelopen weken is gebeurd – de impact was enorm, zegt ze.
'Het kwam zelfs zover dat we geen zuurstof en eten meer hadden voor onze patiënten.’
“‘Gezondheidscentra en ziekenhuizen werden vernield. Demonstranten zijn zelfs zorginstellingen binnengevallen.
Ook patiënten waren slachtoffer van het vandalisme in El Alto.
Gezondheidszorg kampt al lang met problemen
In de gezondheidszorg waren acties om verschillende eisen onder de aandacht te brengen al lang vóór de verkiezingen aan de orde. In februari 2019 voerde toenmalig president Morales Wet nr. 1172 voor het Universele Gezondheidsstelsel (Sistema Único de Salud, SUS) in. Die wet moet voor de hele bevolking toegang tot gratis gezondheidszorg garanderen. Dit leidde tot bezorgde reacties vanuit de zorgsector.
Vakbondsleider Sofía Ríos betoogt dat wat de werknemers betreft niet is voldaan aan de voorwaarden voor invoering van het SUS. Er was onvoldoende extra personeel geregeld om te voldoen aan de groeiende zorgvraag door invoering van de universele zorg. Ríos is van mening dat het noodzakelijk is om de instellingen in de sector te nationaliseren en stabiele banen voor werknemers te waarborgen.
'In feite staan wij achter die wet, maar de voorwaarden worden niet gecreëerd. Het budget is te laag. Er zijn onvoldoende voorzieningen voor het Universele Gezondheidsstelsel.
Jaime Ascarrunz, die de ondernemersfederatie van La Paz vertegenwoordigt, constateert dat bedrijven in het departement in totaal 30 dagen met stakingen te maken hebben gehad. Dat kwam vooral door de ongeregeldheden in El Alto, waar veel blokkades waren.
Lange tijd achtereen kwam het tot botsingen tussen groepen gelieerd aan voormalig president Morales en hun tegenstanders. Zij eisten dat de economische activiteit hervat zou worden.
'We kunnen niet meer rekenen met een ondernemingsjaar van 12 maanden, we zullen het dit jaar moeten doen met 11 maanden. Dat is de echte impact ', aldus Ascarrunz.
Er zijn praktisch geen investeringen gedaan in de gezondheidszorg. We hebben nog steeds een budget dat lager is dan dat voor het leger of voor het ministerie van Communicatie.
Ziekenhuiscapacteit is ingestort
De wet op het SUS bepaalt dat gezondheidszorg gratis is, dus mensen eisen dat recht, maar de ziekenhuiscapaciteit is ingestort en medicijnen zijn schaars of niet beschikbaar. En als je patiënten vertelt dat ze hun eigen medicatie moeten kopen, kunnen ze dat vaak niet, omdat ze het geld niet hebben. '
Gevolgen onder ogen zien
Het einde van het jaar betekent in Bolivia uitbetaling van drie maandsalarissen: over november (toen de stakingen waren), over december en de 'aguinaldo', de kerstbonus waarop alle werknemers wettelijk recht hebben en die ze uiterlijk 20 december moeten ontvangen.
'Onderhandelingen met werknemers zullen op individuele basis plaatsvinden, want elk geval is anders. Elk bedrijf heeft, afhankelijk van zijn omvang, een andere financiële draagkracht. We hebben een groot aantal micro-ondernemingen. Bovendien is er veel informeel werk, althans in het departement La Paz.
Al die mensen ondervinden rechtstreeks schade door de stakingen. Iedereen moet een eigen oplossing zoeken voor het betalen van de lonen,' zegt Jaime Ascarrunz. 'Er zijn verschillende scenario's. Sommige bedrijven onderhandelen over gedeeltelijke uitbetaling of betalen in termijnen,. Andere nemen bankkredieten op.'
.
Ondernemers hebben gevraagd om een mate van coulance van de kant van nationale en gemeentelijke autoriteiten, door flexibiliteit bij het innen van belastingen. Ook willen ze een herschikking van bankschulden, op basis van individuele beoordelingen.
Vakbondsconfederatie COB van zijn kant overweegt te 'delen' in de verliezen van de productiesector, maar niet meer dan in redelijke mate. 'Als de ondernemers zoveel miljoenen hebben verloren als ze zeggen, betekent dat toch dat ze die miljoenen normaal gesproken verdienen', zegt Vitaliano Mamani. 'Waarom stemmen ze dan niet in met loonsverhogingen?
Nationale dialoog voor de zorgsector
Wat de specifieke problemen in de gezondheidssector betreft, merkt Sofía Ríos op dat de nieuwe minister van Gezondheidszorg en voormalig directeur van artsenorganisatie Colegio Médico, Aníbal Cruz, goed op de hoogte is van wat er speelt in de sector.
'Wij denken dat hij in staat zal zijn om tegemoet te komen aan de noden van onze sector. Hij heeft ermee ingestemd overleg te starten om onze eisen te bespreken. Het Colegio Médico stelt voor een nationale dialoog op te zetten. Alle eisen vanuit de zorgsector, ook die met betrekking tot verbeteringen voor patiënten, kunnen daar worden besproken.
Sociale dialoog
De recente crisis in Bolivia biedt kansen om het werk van CNV Internationaal op het gebied van sociale dialoog ,te versterken. Dat is de mening van lokaal CNV-vertegenwoordiger Arnaldo Montero. Een van de belangrijkste resultaten van de afgelopen twee jaar is volgens Montero de consolidatie van de sociale dialoog tussen de departementale vakbondsfederatie (COD), de Ondernemersfederatie en de Departementale Gezondheidsdienst in het departement Santa Cruz. Deze dialoogpartners zijn er samen in geslaagd om een instantie in het leven te roepen die moet gaan werken aan gezondheid en veiligheid op het werk. Een wetsontwerp daarvoor is op dit moment in behandeling.
Verwachtingen voor 2020
In het departement Cochabamba is een dialoog opgezet die als primair doel heeft het aanpakken van zaken rond employability en (drugs)smokkel. Naar verwachting zal deze, nu onderbroken, dialoog in 2020 worden hervat. Eveneens voor 2020 verwacht Montero de uitwerking van voorstellen voor het ontwikkelen van productieve activiteiten, opgesteld door de COD's van Chuquisaca en Tarija.
Er is een duidelijke wil tot dialoog bij zowel werknemers als werkgever. Daarom zijn goede resultaten te verwachten van de sociale dialoogprocessen die zijn opgezet in Cochabamba, Santa Cruz, Tarija en Chuquisaca. a
In Bolivia ondersteunt CNV Internationaal in diverse regio's activiteiten om de sociale dialoog tussen werknemers en werkgevers te versterken. Dit gebeurt in samenwerking met het samenwerkingsprogramma van de Nederlandse werkgevers DECP (Dutch Employers' Cooperation Programme.