Vakbonden starten in het geheim in Guatemala

Drie aanslagen op haar leven heeft Imelda Lopez al meegemaakt, leider van de vakcentrale CGTG en van de bond voor de luchtvaart. Geen wonder dat haar gezin niet blij is met haar vakbondswerk. Onlangs nam Imelda Lopez deel aan de partnerconsultatie van CNV Internationaal in Nederland. Imelda vertelt over de problemen van werkende vrouwen in Guatemala, vooral voor vrouwen die werken in de exportproductiezones. De problemen zijn groot. Gelukkig boekt de bond ook successen. Zo hebben huishoudelijk werkers tegenwoordig ook recht op sociale bescherming. Wat zijn de gevolgen van de economische crisis op de werksituatie in Guatemala?
De meeste werkenden leefden al in crisisomstandigheden voor de wereldwijde crisis uitbrak. Maar vooral voor vrouwen is de toegang tot de arbeidsmarkt wel nog moeilijker geworden, En de benzineprijzen zijn wel met 100% gestegen sinds het begin van de crisis. De loonstijging weegt bij lange na niet op tegen de stijging van de kosten van levensonderhoud. Alleen de ambtelijke top heeft voor zichzelf een salarisstijging weten te regelen. De crisis treft vrouwen die werken in de informele economie extra hard. Marktverkoopsters kampen met een stijging van de inkoopprijs van hun handelswaar. En bovendien verkopen ze minder. En ook daar weer zitten vrouwen in een uiterst kwetsbare positie, zonder enige vorm van sociale bescherming Wat is er mis met de positie van vrouwen op de arbeidsmarkt?
De meeste banen zijn verloren gegaan binnen de exportproductiezones. Daar werken juist vooral vrouwen. Veel werkgevers in deze zones gebruiken de crisis als excuus om soms wel de helft van hun personeel te ontslaan. In de exportproductiezones staan vooral textielfabrieken. Vakbonden worden er enorm tegengewerkt. Tot nu toe hebben we daar nog maar 2 vakbonden kunnen oprichten. En zonder vakbondsbescherming is het eenvoudig om werkenden te ontslaan. Hoe kun je nog een vakbond oprichten?
Werkenden beginnen zich in het geheim te organiseren. Vervolgens starten ze de procedure om die te registreren bij het ministerie van arbeid. Maar zodra die procedure start komt de werkgever te weten wie de leiders zijn. En voor het ministerie maar de tijd heeft gehad om een besluit te nemen, zijn zij al ontslagen. Wat zijn zijn de problemen van vrouwen in exportproductiezones ?
Nummer een prioriteit is gelijke en fatsoenlijke betaling. Vrouwen in export productiezones krijgen maar 100 tot 120 dollar per maand. Daarvoor werken ze 12 uur per dag, soms zeven dagen per week. Terwijl je in Guatemala minstens 400 dollar nodig hebt om fatsoenlijk te kunnen leven, zo hebben we als vakbond uitgerekend We voeren als vrouwencommissie binnen de vakcentrale CGTG, ook campagne voor verbetering van arbeidsomstandigheden voor vrouwen, vooral rondom zwangerschapsverlof. Speciaal in exportproductiezones verliezen vrouwen vaak hun werk zodra ze zwanger zijn. We hebben succes geboekt met onze campagne voor huishoudelijk werkers. Er is net een wet aangenomen die hen toegang tot sociale zekerheid geeft. Nog een prioriteit is onderwijs voor vrouwen. Zij hebben vaak al een achterstand en hebben ook slechter toegang tot onderwijs. Is het moeilijk als vrouw binnen de hiërarchie van de vakbeweging in Guatemala?
Vrouwen vragen ruimte binnen de besluitvorming. Maar vaak nemen zij die plaats vervolgens niet in, meestal door tijdgebrek. Je hebt veel tijd nodig voor training, onderwijs en je eigen ontwikkeling om vakbondsleider te worden. Het is heel moeilijk om werk, gezin en vakbondsactiviteiten te combineren. Onder werktijd willen vrouwen zich nog wel inzetten. Daarbuiten hebben veel vrouwen geen andere keus dan naar huis te gaan om voor hun kinderen te zorgen. Hoe dat komt? Machismo speelt nog steeds een grote rol, in Guatemala en de rest van Latijns-Amerika. Ik heb harder moeten werken dan mannen om mezelf te bewijzen en mijn positie veilig te stellen binnen de leidinggevende structuren van de vakbeweging. Het rare is ook dat vrouwen de neiging hebben elkaar daarbij juist niet te helpen, maar eerder elkaar bekritiseren. Binnen mijn vakbeweging is er formeel geen barrière om hogerop de ladder te komen. Vrouwen verbieden zichzelf bepaalde activiteiten en geven hun gezin prioriteit. Toen ik leider werd binnen de luchtvaartbond, was ik de enige vrouw. Ik heb anderen geholpen omhoog te klimmen. Nu zijn 5 van de 9 vrouwen van het dagelijks bestuur vrouwen en dat in een vakbond met maar 45 vrouwen op in totaal 380 leden. Het is slecht gesteld met vakbondsrechten in Guatemala. Maar begin 2008 beloofde de nieuwe president Alvaro Colom dat hij zich in zou zetten voor sociale gerechtigheid. Hoe is de situatie sindsdien?
De schendingen van vakbondsrechten zijn geëscaleerd sinds de nieuwe regering aan de macht kwam. Ik ben bang dat we teruggaan naar de jaren 80, met extreem geweld en moorden. We worden beschouwd als terroristen. Sinds de nieuwe samenwerking tussen de organisaties van arbeiders, indianen en boeren in 2008 zijn er al 36 leden vermoord. De bedreigingen gaan door. Kort geleden zijn de huizen van 2 vakbondsleden beschoten. Ook is er een poging tot ontvoering geweest van Victoriano Zacarias Mindez, de algemeen secretaris van de CGTG. Gelukkig lukte het hem uit hun auto te springen. Heb je zelf ook met geweld te maken gehad?
Er is al 3 keer een aanslag op mij gepleegd. Drie jaar geleden heb ik een auto-ongeluk gehad. Ik was net vertrokken van het vakbondskantoor van de CGTG toen ik de macht over het stuur verloor. De auto sloeg over de kop en zat helemaal in elkaar. Ik raakte gewond maar gelukkig heb ik het overleefd. Mijn auto bleek gesaboteerd te zijn. Na een vakbondsactie voor zwangerschapsverlof, werd ik gevolgd door een busje. Toen ik terugkwam bij mijn auto bleek dat alle ruiten ingeslagen waren. Vakbondsleiders krijgen vaak dat soort bedreigingen. Er circuleert een zwarte lijst met de namen van onafhankelijke vakbondsleiders. Als je daar op staat is het bijna onmogelijk om werk te vinden. Zelf werk ik al 33 jaar bij de burgerluchtvaartautoriteiten. Vakbondswerk doe ik al 12 jaar. Ik moet me extra inzetten en werk veel meer uren om te zorgen dat ik niet ontslagen wordt vanwege mijn vakbondsactiviteiten. Wat vindt je familie ervan dat je voor de vakbond werkt?
Mijn zoon heeft sinds kort een baan. Hij is bang. Want als iemand erachter komt dat zijn moeder vakbondsleider is raakt hij zijn baan kwijt. Het ligt moeilijk in mijn gezin. Mijn kinderen steunen mijn vakbondswerk niet. Integendeel, ze verwijten me soms dat ik niet alleen mijn eigen leven maar ook hun leven in gevaar breng. ‘Je inzetten voor een ander is prima, maar als jij wegvalt, wie zorgt er dan voor ons? Welke voldoening haal je uit je werk, ondanks alles?
Het is mijn roeping anderen te helpen. Ik voel me nuttig als ik op kan komen voor de rechten van mensen met minder kansen.