Mijlpaal sociale zekerheid in Indonesië

SBSI-bestuurder Rekson Silaban Het bestaande stelsel is versnipperd en functioneert gebrekkig. Het oude stelsel van sociale zekerheid was uitsluitend bedoeld voor de werknemers in de formele sector. Daar heeft de vakbeweging scherpe kritiek op geleverd, vertelt Silaban. “Immers werknemers in de informele economie, een meerderheid van alle werknemers, stonden buitenspel. Het is een belangrijke verbetering van de nieuwe wet dat werknemers in de informele economie en zelfstandige ondernemers nu wel een beroep kunnen doen op sociale zekerheid.” “Sinds 2002 erkent de Indonesische grondwet het recht op sociale zekerheid voor iedereen en de verantwoordelijkheid van de overheid in de ontwikkeling van beleid op dit vlak. Helaas maakte het Kabinet van President Susilo Bambang Yudhoyono na 2004 geen aanstalten om de Wet op de Sociale Zekerheid ook daadwerkelijk in te voeren. Na een rechtszaak en massale demonstraties is de regering nu echter gezwicht.”

Een mijlpaal voor de Indonesische vakbeweging

Silaban’s vakbond KSBSI betoogt dat er geen economische obstakels zijn voor de Indonesische regering om het universele recht op gezondheidszorg uit te voeren. Indonesië heeft zich ontwikkeld tot een middeninkomensland en staat de zeventiende plek wat BBP betreft. De economische groei bedroeg 6-7% per jaar, ook tijdens de wereldwijde economische crisis. Miljoenen werkenden uit heel Indonesië steunden de acties van de vakbonden werd gesteund door miljoenen werknemers uit het hele land, vertelt Silaban: “Er werden vele bijeenkomsten en vergaderingen georganiseerd en er is uitgebreid gelobbyd. De vakbonden hadden het geluk dat ze in het huidige democratische politieke landschap van Indonesië manifestaties mogen organiseren. We kunnen vrij met de media spreken. Ook krijgen we steun en erkenning van alle kanten.”

Centrale rol vakbonden bij toezicht uitvoering sociale zekerheid

Veel waarnemers zien dit daarom als een mijlpaal voor de Indonesische arbeidersbeweging. Bij het toezicht op de uitvoering van het nieuwe sociale zekerheidsstelsel krijgen de vakbonden een centrale rol als een van de drie toezichthouders. “Als toezichthouder hebben de vakbonden naar verwachting dagelijks toegang tot formele informatie, zo kunnen we erop toezien dat de sociale zekerheid zo efficiënt mogelijk wordt georganiseerd”, verklaard Silaban. Het nieuwe sociale zekerheidsstelsel van Indonesië is gebaseerd op drie pijlers:

• Sociale hulp/dienstverlening: een systeem dat door de overheid wordt gefinancierd. Het is bedoeld voor ouderen, armen, scholen en voor microkredieten;
  
  
• Verplicht sparen voor het pensioen: iedereen is verplicht te storten in een pensioenfonds;
  
  
• Sociale zekerheid: iedereen is verplicht verzekeringspremies te betalen. Voor de armsten betaalt de overheid de premie voor deze zorgverzekering.

 

Voorzieningen bij ziekte en ouderdom voor iedereen

Een belangrijke mijlpaal is de geleidelijke implementatie van de Nationale Wet op de Sociale Zekerheid (Wet 40/2004 op het Nationale Stelsel voor Sociale Zekerheid). “Deze wet bepaalt dat sociale zekerheid moet gelden voor de gehele bevolking en voorzieningen moet bieden op het gebied van gezondheid, arbeidsongeschiktheid, ouderdom en overlijden van de kostwinner”, verklaart Silaban. “De wet voorziet in aparte regelingen voor de armsten, die geen premie hoeven te betalen. Ook regelt deze wet premieregelingen voor zelfstandige ondernemers en inhoudingen op het loon voor werknemers in de formele sector.

De dekking wordt stap voor stap uitgebreid

De Wet op de Ziektekostenverzekering (24/2011), die handen en voeten geeft aan de uitvoering van het Nationale Stelsel van Sociale Zekerheid, bepaalde dat de universele ziektekostenverzekering in 2014 moest worden ingevoerd. De regelingen voor arbeidsongeschiktheid, ouderdom en overlijden zullen naar verwachting in 2015  worden ingevoerd. Sinds 1 januari 2014 is de Sociale Ziektekostenverzekering (BPJS Kesehatan) officieel in werking getreden. BPJS Kesehatan is belast met het aanbieden van een ziektekostenverzekering aan de gehele bevolking via premievrije en premieregelingen. De bedoeling is dat in 2019 de dekking universeel is. De Sociale Zekerheidsverzekering voor Werknemers (BPJS Ketenagakerjaan) wordt in 2015 ingevoerd. Totdat het Nationale Stelsel van Sociale Zekerheid volledig operationeel is, bestaat het sociale zekerheidsstelsel voornamelijk uit wettelijke sociale zekerheidsregelingen voor werknemers in de formele sector en een met belastingen gefinancierd bijstandsstelsel (welzijnszorg) als onderdeel van breder opgezette armoedebestrijdingsprogramma's en overheidssubsidies.

Bijstand voor arme en kwetsbare groepen

Behalve de ontwikkeling van het Nationale Stelsel van Sociale Zekerheid gebeurt er veel op het gebied van de bijstand, waarbij de focus ligt op verbetering van de steun aan de allerarmste en kwetsbaarste groepen. Er zijn momenteel diverse nationale en lokale sociale programma's voor verschillende doelgroepen, die nu echter vaak versnipperd zijn onder de verschillende ministeries en op verschillende overheidsniveaus. “De coördinatie op dit gebied moet zeker worden verbeterd”, benadrukt Silaban.

De belangrijkste hervormingen

Silaban somt de belangrijkste wijzigingen op die onder de wet 24/2011 zijn doorgevoerd:

1. Een extra programma met vier tot vijf regelingen.
   
   
2. De toezegging van de regering om universele medische zorg te bieden aan de hele bevolking, waarbij de regering de bijdrage van arme mensen betaalt. Ten derde, flexibiliteit van de wet, zodat deze ook rekening houdt met de informele economie en zelfstandige ondernemers.
   
   
3. Een vereenvoudiging van het sociale zekerheidsstelsel. Het stelsel zal worden uitgevoerd door slechts twee onafhankelijke organisaties, een voor sociale gezondheidszorg en een voor sociale werkgelegenheid.

Vanaf 1 juli 2015 zullen deze organisaties de nieuwe wet gaan uitvoeren. Het stelsel voor sociale gezondheidszorg is bedoeld voor alle werkenden en inwoners (ook buitenlandse ingezetenen, nadat ze zes maanden hebben gewerkt) onder één algemeen systeem.

Het stelsel voor sociale werkgelegenheid (BPJS Ketenagakarjaan) beheert een aantal werkloosheidsuitkeringen, met onder andere nieuwe regelingen voor ouderenzorg, arbeidsongeschiktheid, overlijden en pensioenen.

Goed werkend sociale zekerheidsstelsel is cruciaal

Beide wetten zijn aangenomen na de zware financiële crisis. Die maakte duidelijk hoe cruciaal een goed werkend stelsel van sociale zekerheid is om financiële catastrofes het hoofd te bieden. Alle ziektekostenverzekeringen onder Askes (voor ambtenaren), Jamsostek (voor de privésector) en Asabri (politie en leger) zijn per 1 januari 2014 ondergebracht bij BPJS. In 2019 moet het systeem een dekking hebben voor de gehele bevolking van meer dan 250 miljoen mensen. Beide BPJS-organisaties worden non-profitorganisaties, wat een significante verandering is ten aanzien van de huidige structuur, waarin het staatsbedrijven met winstoogmerk zijn. De volgende bestaande organisaties voeren ook sociale zekerheidsregelingen uit, maar worden in de periode 2014-2019 gereorganiseerd:

1. PT Persero Asuransi Sosial Angkatan Bersenjata Indonesia (PT ASABRI Persero) is een overheidsbedrijf of Persero dat verantwoordelijk is voor de ouderdomsuitkeringen (spaarplan en pensioen) voor militairen, politiepersoneel en ambtenaren werkzaam bij leger- en politiediensten;
   
   
2. PT Persero Tabungan dan Asuransi Pensiun (PT TASPEN Persero) is een overheidsbedrijf of Persero dat verantwoordelijk is voor de ouderdomsuitkeringen (spaarplan en pensioen) voor ambtenaren;
   
   
3. PT Persero Jaminan Sosial Tenaga Kerja (PT JAMSOSTEK Persero) is een overheidsbedrijf of Persero dat verantwoordelijk is voor de ouderdomsuitkeringen (pensioenfonds), overlijdensuitkeringen, ziektekosten- en zwangerschapsuitkeringen en arbeidsongeschiktheidsuitkeringen voor werknemers in de particuliere sector. PT JAMSOSTEK heeft ook vrijwillige regelingen voor werknemers in de informele economie;
   
   
4. PT Persero Asuransi Kesehatan Indonesia (PT ASKES Persero) is een overheidsbedrijf of Persero dat verantwoordelijk is voor de ziektekosten- en zwangerschapsuitkeringen voor ambtenaren, gepensioneerden, gepensioneerde militairen en politiemedewerkers, en veteranen.

Eindelijk sociale zekerheid voor informeel werkenden

Het vorige stelsel van sociale zekerheid was uitsluitend bedoeld voor de werknemers in de formele sector. Daar heeft de vakbeweging scherpe kritiek op geleverd, vertelt Silaban. “Immers werknemers in de informele economie, een meerderheid van alle werknemers, stonden buitenspel. Het is een belangrijke verbetering van de nieuwe wet dat werknemers in de informele economie en zelfstandige ondernemers ook een beroep kunnen doen op sociale zekerheid.” Voor gezondheidszorg en ziektekosten zijn er drie opties – tenzij zij arm zijn, in dat geval betaalt de regering de premie:

• Voor derdeklasservice in het ziekenhuis betalen mensen Rp 22.500 (2 dollar) per maand;
• Voor de tweede klasse een maandelijkse bijdrage van Rp 44.500 (3,80 dollar);
• Voor de eerste klasse een maandelijkse bijdrage van Rp 55.000 (4,50 dollar).

Bij al deze drie opties vallen maximaal 4 personen onder de verzekering (bijv. vrouw/man en twee kinderen). Om praktische redenen zijn er twee verzekeringsmodellen. Een werknemer kan individueel een verzekering afsluiten, maar voor groepen is ook een collectieve verzekering mogelijk. Deze regeling is een implementatie van het ministerieel besluit 5/2013. In Indonesië zijn er ongeveer 54 miljoen mensen werkzaam in de informele sector. Onder de nieuwe wet zal dit aantal aanzienlijk toenemen als gevolg van de flexibiliteit van de toepassing van de regeling. Ondertussen waren er in 2013 zo'n 17 miljoen werknemers in de formele sector die actief een bijdrage leverden aan het sociale zekerheidsstelsel. Dit aantal is nog steeds veel lager dan de 44 miljoen mensen die werkzaam zijn in de formele sector. Sinds de introductie van de nieuwe wet zijn er al diverse sancties opgelegd aan ondernemingen die zich niet aan de wet hielden. De verwachting is dat de situatie in de komende jaren zal verbeteren.

Werknemers in de formele sector

De totale bijdrage van de werkgever en de werknemer ligt naar verwachting rond de 19% van het maandinkomen. Voorheen was dit maximaal 13%. Vanaf juli 2015 zullen er vijf sociale zekerheidsregelingen zijn in Indonesië, namelijk:

1. Arbeidsongeschiktheidsuitkering, met een premie van 0,24-1,74%, afhankelijk van het soort bedrijf. Deze premie wordt betaald door de werkgever.
   
   
2. Overlijdensuitkering, met een bijdrage van 0,3%, betaald door de werkgever.
   
   
3. Ouderdomsuitkering, met een bijdrage van 5,7% (3,7% betaald door de werkgever en 2% door de werknemer).
   
   
4. Ziektekostenverzekering, met een bijdrage van 5% (4% betaald door de werkgever en 1% door de werknemer).
   
   
5. Pensioenregeling (nog in onderhandeling). Het meest recente voorstel ging uit van een premie van 8% (4% betaald door de werkgever en 4% door de werknemer). 

Meer over de projecten van CNV Internationaal met SBSI Indonesië

• 10 miljoen Indoensische huishoudelijk werkers willen arbeidsrechten
  
  
• CNV Vakmensen zet zich in voor kwetsbare werkers van huisateliers